Czy można dorobić podczas zwolnienia lekarskiego? Zmieniają się zasady L4

Zwolnienie lekarskie (zwane potocznie L4) ma jednoznaczny cel: umożliwienie pracownikowi powrotu do zdrowia bez konieczności wykonywania obowiązków zawodowych. Dlatego osoba przebywająca na zwolnieniu nie powinna angażować się w żadne prace, które mogłyby wydłużyć okres rekonwalescencji lub pogorszyć stan zdrowia. Pracownik na L4 nie powinien wykonywać pracy zawodowej ani zajęć, które mogłyby być uznane za kolidujące z celem zwolnienia.

Przepisy i podstawy prawne zwolnienia lekarskiego

W polskim prawodawstwie kwestię pracy na zwolnieniu lekarskim regulują:

- Kodeks pracy (art. 92), który określa prawa pracownika do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku,
- Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tzw. ustawa zasiłkowa), zawierająca szczegółowe przepisy dotyczące prawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego oraz uprawnień ZUS do kontroli,
- Kodeks cywilny (art. 415), który w ogólnym zakresie reguluje odpowiedzialność za niewłaściwe wykorzystanie świadczeń.

Czy praca na zwolnieniu lekarskim jest dozwolona?

Zgodnie z przepisami ustawy zasiłkowej, wykonywanie pracy zarobkowej podczas zwolnienia lekarskiego jest jednoznacznie zabronione. Każdy przypadek podjęcia aktywności zawodowej w tym czasie może skutkować **odebraniem prawa do zasiłku chorobowego** za cały okres trwania zwolnienia. Zakaz ten dotyczy nie tylko pracy u głównego pracodawcy, ale również każdej formy dodatkowego zarobku, takiej jak działalność gospodarcza, umowy cywilnoprawne (np. umowy zlecenie), czy nawet praca dorywcza.

Prace niezarobkowe – kontrowersje i wątpliwości

Choć praca zarobkowa jest bezwzględnie zabroniona, polskie przepisy nie definiują jasno sytuacji związanych z pracami domowymi lub prostymi czynnościami, które nie przynoszą zarobku. Wykonywanie lekkich obowiązków domowych (np. przygotowywanie posiłków, spacer) jest uznawane za dopuszczalne, jeśli nie wpływa negatywnie na zdrowie pacjenta i nie jest sprzeczne z zaleceniami lekarza. Jednak każde działanie, które mogłoby naruszyć proces rekonwalescencji, może być uznane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych za niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia. 

Przykładowo, osoba przebywająca na zwolnieniu z powodu urazu kręgosłupa nie powinna wykonywać prac fizycznych ani siedzących przez dłuższy czas. Nawet w przypadku prostych zadań może dojść do sytuacji, gdzie praca domowa zostanie uznana za niewłaściwą, jeśli okaże się, że pogarsza stan zdrowia pacjenta.

Konsekwencje nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia

Czym skutkuje sytuacja, w której nie wykorzystujesz zwolnienia prawidłowo?

Utrata prawa do zasiłku

Jeśli Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdzi, że pracownik naruszył zasady zwolnienia lekarskiego, pracownik traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Kontrola może zostać przeprowadzona przez ZUS w różnych formach, zarówno przez wizytę pracownika ZUS, jak i monitorowanie obecności na stanowisku pracy czy obserwację aktywności w mediach społecznościowych. Pracownik, u którego stwierdzono naruszenie zwolnienia, może zostać zobowiązany do zwrotu zasiłku za cały okres zwolnienia.

Działania dyscyplinarne ze strony pracodawcy

Pracodawca ma prawo do wyciągnięcia konsekwencji wobec pracownika, który narusza zasady przebywania na zwolnieniu lekarskim. Może to obejmować **upomnienie, naganę, a w skrajnych przypadkach nawet rozwiązanie umowy o pracę** bez wypowiedzenia, tzw. zwolnienie dyscyplinarne.

Kontrola ZUS – jak wygląda?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo do kontrolowania osób przebywających na zwolnieniu lekarskim, aby upewnić się, że wykorzystują ten czas zgodnie z jego celem. Kontrola może obejmować:

- Wizytę w miejscu zamieszkania – inspektorzy ZUS mogą odwiedzić pracownika, aby sprawdzić, czy przebywa w domu i stosuje się do zaleceń lekarskich.
- Kontrola w miejscu pracy – ZUS może także sprawdzić, czy pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej w innym miejscu.
- Monitoring aktywności w mediach społecznościowych – publikowane przez pracownika zdjęcia lub posty mogą stanowić dowód niewłaściwego wykorzystania zwolnienia.

Nowe regulacje dotyczące zwolnień lekarskich

Przebywanie na zwolnieniu lekarskim zobowiązuje do pełnego skoncentrowania się na zdrowiu i procesie leczenia. Każde działanie sprzeczne z zaleceniami lekarza, w tym wykonywanie pracy zarobkowej lub czynności, które mogą wpłynąć na stan zdrowia, może mieć poważne konsekwencje finansowe i zawodowe. Dlatego osoby przebywające na zwolnieniu lekarskim powinny dokładnie zrozumieć zalecenia lekarza oraz przepisy prawne dotyczące przebywania na L4, aby uniknąć niepotrzebnych problemów.

Na początku 2025 roku rząd planuje wprowadzenie zmian w przepisach dotyczących zwolnień lekarskich, które mają przynieść większą elastyczność dla pracowników na L4. Jak podaje "Dziennik Gazeta Prawna", nowe regulacje umożliwią wykonywanie pewnych incydentalnych czynności podczas zwolnienia lekarskiego, takich jak podpisanie rachunku, listy płac czy listu przewozowego. Co więcej, osoby na L4 będą mogły udać się na konieczne zakupy, zabiegi medyczne, wizyty u lekarza czy wizytę na poczcie – bez obaw o utratę świadczenia chorobowego, wypłacanego przez ZUS.

Dodatkową nowością w przepisach będzie możliwość kontynuowania pracy dla drugiego pracodawcy, jeśli pracownik jest zatrudniony w dwóch różnych miejscach. Warunkiem takiej pracy w czasie L4 będzie jednak specjalna adnotacja lekarza potwierdzająca, że wykonywanie obowiązków dla drugiego pracodawcy nie wpływa negatywnie na stan zdrowia pracownika. Dotychczas przepisy zabraniały jakiejkolwiek pracy podczas zwolnienia lekarskiego, co znaczy, że nowe regulacje mogą stanowić istotne ułatwienie dla osób zatrudnionych u kilku pracodawców.

Zmiany te mają na celu złagodzenie dotychczasowych obostrzeń, co może okazać się korzystne zarówno dla pracowników, jak i pracodawców, pozwalając na lepsze dostosowanie zasad zwolnień lekarskich do rzeczywistości zawodowej wielu osób.